Składnia i int.

Kropka (znak zakończenia)

Stawiamy ją:

1.Na końcu wypowiedzi, tj. zdania lub ich równoważniki, np.

Kubuś Puchatek lubi od czasu do czasu posłuchać jakiejś ciekawej historyjki. Najbardziej tej o pszczołach i miodzie.

2.Po liczebnikach porządkowych cyframi arabskimi, np.

O urodzinach Prosiaczka przeczytamy w 1. Tomie „Kubusia Puchatka”.

Tę lekturę przerabialiśmy w 2. półroczu.

3. Po inicjałach

4. Po datach pisanych w całości cyframi arabskimi, np. dnia 5.10.1999.

Dwukropek (znak wyjaśnienia, wyliczenia)

Stawiamy go:

1.Przed wyliczeniem, np.

Do najlepszych przyjaciół Kubusia należeli: Krzyś, Kłapouchy, Królik, Prosiaczek, Maleństwo.

2. Przed cytatami i mową niezależną, np.

Puchatek powiedział:  „Jedyny powód, żeby być pszczołą, to ten, żeby robić miód ”.

Znak Zapytania (znak pytania)

Stawiamy go:

1. Po pytaniach, np.

Czy lubicie miód?

2. W nawiasie oznacza wątpliwości, np.

Wydarzyło się to pewnego listopadowego (?) wieczoru.

Wykrzyknik (znak wskazania, podkreślenia)

Stawiamy go:

1.    Po zawołaniach, okrzykach, rozkazach, nawet silnie zabawionych uczuciowo prośbach i stwierdzeniach, np.  

Jurku! Przeczytaj koniecznie tę książkę! I nie poplam jej kartek!  Ach, jak tu pięknie!

2.     Po wypowiedziach wykrzyknikowych- oznajmujących, pytających, rozkazujących, np.

Jak miło spacerować z tobą po lesie!

Czy chcesz ze mną spacerować po lesie ?!

Pospaceruj ze mną po lesie!

Cudzysłów (znak cytowania)

Stosujemy go:

1.     Przy zapisie tytułów, np.

Książka pt. „Kubuś Puchatek” jest ulubioną lekturą dzieci i dorosłych.

2.    Przy wprowadzaniu cytatów, mowy niezależnej, np.

Królik powiedział z lekceważeniem: „Ja ich tutaj nie prosiłem.”

3.     Przy wprowadzaniu wyrazów w znaczeniu przenośnym lub ironicznym, np.  

Twoje  „wspaniałe pomysły” budzą postrach całej klasy.

4.      Na oznaczenie nazw modeli, typów, gatunków, rodzajów wyborów przemysłowych, np.

Kupił odtwarzacz kompaktowy marki „Sony”.

5.      Na oznaczenie przezwisk i mniej znanych pseudonimów, kryptonimów, np.

Nazwali go „Muskuł”, gdyż swój czas wolny spędził na siłowni.

Jowita   

Związki wyrazowe

Związek zgody

Najczęściej jest to podmiot z orzeczeniem lub rzeczownik z przymiotnikiem, czyli wyrazy, które muszą dopasować swoją  formę, np.:

Kasia (jaka?) mała - lp., r.ż, M. - zgadzają się formą pod względem liczby, przypadka i rodzaju

Kasia (co zrobiła?) poszła ( podmiot+orzeczenie) - zgadzają się co do liczby i rodzaju

Związek rządu

Jeden z wyrazów "narzuca" swoją formę drugiemu, np.:

sweter (kogo?)  ojca – wyraz nadrzędny sweter narzuca dopełniacz podrzędnemu wyrazowi ojca

Związek przynależności

Najczęściej tworzy go czasownik z przysłówkiem. Jeden z wyrazów jest nieodmienny, więc niejako przynależy do drugiego

wstał (kiedy?) rano - wyraz rano to przysłówek, czyli nieodmienna część mowy

Ania i Marta

Zdanie pojedyncze

Ania, Marta, Sara, Maks

Kiedy stawiamy oraz nie stawiamy przecinka w zdaniu pojedynczym i złożonym.

  

Zdanie pojedyncze

Stawiamy:

• przed spójnikami : a, ale, lecz, jednak, jednakże, zaś, wszakże, mimo że, że, tymczasem, więc, kiedy,  jeżeli, jeśli itd.
• przed powtarzającym się spójnikiem
• gdy wymieniamy wyrazy po dwukropku
• gdy rozdzielamy powtarzające się wyrazy 
• gdy oddzielamy wykrzyknienia i bezpośrednie zwroty 

 

Nie stawiamy : 

• przed spójnikami : i, oraz, czy, lub, albo, ani itd.
• przed porównaniami, które są wprowadzane poprzez następujące wyrazy : jakby, niby, niczym, jak itp. Przykład : Nie ma to jak w domu. 

Ale ! Stawiamy przecinek po tych wyrazach w zdaniach złożonych porównawczych. 

 

Zdanie złożone

Współrzędnie 

 

Stawiamy: 

•  przed spójnikami : więc, zatem, bo, toteż, dlatego, wobec tego, przeto, ale, lecz, jednak, zaś, wszakże, przeciwnie, natomiast, tymczasem itd.

 Nie stawiamy : 

• przed spójnikami : i, oraz, tu, tudzież, a, też, także, jak, ani, ni, również , albo, bądź, czy

Podrzędnie

Stawiamy :

• przed spójnikami : bo, aby, dlatego, gdyż, gdy, kiedy, który, mimo że, mimo iż, ponieważ skąd itd.
• w zdaniach porównawczych po wyrazach : niczym, niby, jakby, jak

 Nie stawiamy :

• w utartych zwrotach i frazeologizmach  

Sara